Wat we de afgelopen vier jaar leerden over meer zoet water vasthouden in een gebied en gebiedsgericht samenwerken, stond centraal op het webinar van 11 september. Wat zijn de maatregelen die je kunt nemen. Hoe pak je zoiets aan? Waarop moet je focussen voor de samenwerking? Peter van Veelen, Buro Waterfront, projectleider Fieldlabs Zoet Water en Jitske van Popering van GovernEUR, projectleider Taskforce Governance gingen voor een groep van zo’n 60 deelnemers in op de geleerde lessen. Enkele highlights lichten we eruit in dit artikel. Het webinar is hier terug te kijken.
In de drie fieldlabs was eerst tijd nodig het watersysteem beter te leren kennen, door te meten en te monitoren brachten we in beeld welke sloten zoet, brak of zout waren. Gebiedskennis en systeemkennis werd bij elkaar gebracht. Voor het verbeteren van de zoetwaterbeschikbaarheid zijn bodem en perceel het meest effectief om water vast te houden. Nauwer en hoger draineren en/of peilgestuurd draineren zal daarbij helpen, net als bodemstructuurverbetering. Door het ‘landschap als spons’-principe toe te passen verbetert de startpositie in het voorjaar. Maar kwetsbaarheid voor langdurig droge perioden blijft en de landbouw zal zich daarop moeten aanpassen.
Zoet water langer vasthouden
Vervolgens werd kort ingegaan op het waterconserveringsplan in de fieldlab Brouwershaven-Zonnemaire en de plaatsing van 8 stuwen in zoete sloten om het zoete water langer vast te houden. Hierdoor wordt de zoetwatervoorraad in de ondergrond gevoed. Het advies luidt dat opstuwen een deel van de oplossing is. Daarna moet de drainage het overnemen, waarbij het goed is als de drainage hoger en nauwer wordt gelegd. Een vraag uit de groep was in hoeverre hogere en nauwer gelegde drainage de waterstand in het perceel zou kunnen verhogen: dat zou zo’n 10 tot 20 cm kunnen uitmaken. Of ophogen van percelen een oplossing is, was een andere vraag. Dit is een kostbare maatregel voor laaggelegen percelen. Maar het is een van de oplossingen waar, naast bijvoorbeeld andere teelten, naar wordt gekeken en het kan lokaal een oplossing zijn. Kijk hier voor de presentatie van Peter van Veelen.
Gebiedsgerichte samenwerking
In gebiedsprocessen wordt gewerkt aan een ruimtelijk complex issue dat meerlaags is, waarbij niet altijd meteen duidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is en waarbij we te maken hebben met onzekerheden. Hoe organiseer je de governance (bestuurlijk en juridische samenwerking) in dergelijke processen? Gestart werd met een blokje theorie. Door in te zoomen op ‘top-down-’ en ‘bottom-up’ processen, liet Jitske zien hoe de processen werken en wat consequenties en risico’s zijn.
Bij gebiedsprocessen staat het netwerk en het ‘issue’ van het gebied centraal en is het gelijk laten lopen van processen aandachtspunt. Het risico is dat het lang vaag en besluiteloos blijft. Het is echt nodig dat op een gegeven moment de schop in de grond gaat. Puntsgewijs neemt Jitske haar publiek mee in de geleerde lessen vanuit governance-oogpunt en benoemt ook de randvoorwaarden. Werk vanuit een open agenda en zoek samen naar problemen en oplossingen. Zorg ervoor dat oplossings- en onderhandelingsruimte ontstaat. Begrijp dat sommigen gewoon ‘klem’ zitten (financieel, organisatorisch, contractueel of qua fysieke ruimte). Het is mensenwerk. Wees alert en focus in de samenwerking op actie en realisatie. Kijk hier voor de presentatie van Jitske van Popering.
Op een vraag over de rol van cultureel leiderschap werd aangegeven dat het inderdaad belangrijk is het gebied te kennen en te weten hoe hier zaken met elkaar aangepakt worden. Een andere vraag was of er vanuit de overheid wel eens acties kwamen die niet goed uitpakten. Dat leverde voorbeelden over praktische knelpunten door nieuw beleid voor de aanleg van bassins die gelukkig werden opgelost door vroeg met elkaar hierover in gesprek te gaan. Ook ontstonden vragen over hoeveel afstand gehouden moet worden van een droogvallende sloot die door water vast te houden nu mogelijk vanuit het GLB als watervoerend wordt gezien; dat heeft gevolgen voor gebruik van kunstmest of gewasbeschermingsmiddelen. Dan volgt de afweging wat vind ik voor mijn bedrijfsvoering belangrijker? Verder werd op de vraag hoe agrariërs het zien dat adviseurs en procesbegeleiders betaald worden voor hun werk, terwijl zij het onbetaald ‘erbij moeten doen’ werd gereageerd dat er steeds meer van de boeren wordt gevraagd en alles inderdaad tijd en geld kost, terwijl ze soms geen tijd hebben. De inzet van betaalde experts is een aanbod aan het gebied om hen te ondersteunen bij de maatregelen en plannen.
Uit de presentaties en voorbeelden blijkt hoe belangrijk het is dat alle partijen betrokken zijn en begrip hebben voor elkaars situatie. Alleen samen kunnen we stappen zetten, waarbij gedurende het proces ieder z’n rol en verantwoordelijkheden moet pakken naar gelang wat er nodig is.
Dit project is een onderdeel van de Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland. Het is mogelijk gemaakt met steun van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland Zuidwestelijke Delta (IBP-VP-ZWD) en subsidie van provincie Zeeland.
