Thema
Duurzame zoetwatervoorziening voor een toekomstbestendige land- en tuinbouw
Schouwen-Duiveland is voor zoet water voor de landbouw geheel afhankelijk van regenwater en het beschikbare zoet water in de ondergrond. Het diepe grondwater is zout. Omdat Schouwen-Duiveland vrijwel geheel is omgeven door zout water en niet verbonden is met het zoetwaterhoofdsysteem is het niet mogelijk om in droge perioden zoet water aan te voeren en sloten door te spoelen. Hierdoor dreigt verzilting van het ondiepe grond- en oppervlaktewater.
De extreem droge zomer van 2018 heeft laten zien dat Schouwen-Duiveland al kwetsbaar is voor droogte en klimaatverandering. De uitdaging voor Schouwen-Duiveland, het waterschap Scheldestromen, de landbouworganisaties en individuele ondernemers en kennispartijen is een lange termijn aanpak te ontwikkelen voor een duurzame en vitale landbouw onder een veranderend klimaat.
Werken aan een 'lange termijn adaptieve strategie' voor de zoetwatervoorziening doen we via de lijnen meer gedetailleerd systeembegrip van het bodem- en watersysteem, strategieën per deelgebied en innovaties en adviezen rond governance (toelichting volgt hieronder).
Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland
Het thema duurzame zoetwatervoorziening van het Living Lab is in 2019 als Broedplaats Zoetwater Schouwen-Duiveland onderdeel geworden van het Gebiedsplan Vitaal Platteland Zuidwestelijke Delta van het Interbestuurlijk Programma en wordt financieel gesteund door het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedsel, provincie Zeeland, Waterschap Scheldestromen en Gemeente Schouwen-Duiveland.
Binnen de broedplaats is gekozen voor een programmatische aanpak. Tot en met 2023 wordt er binnen deze broedplaats aan verschillende projecten gewerkt:
- Begeleiding door bodem- en watercoaches, begeleid door de ZLTO.
- Traject m.b.t. het opschalen van de innovatie gericht op zoet wateropslag in de ondergrond, een samenwerking van Acacia Water, Deltares, KWR, Agrarisch Schouwen-Duiveland en Gemeente.
- Ontwikkelen van drie verschillende gebieden (fieldlabs). De focus is gericht op de opgave voor een duurzaam zoetwatersysteem voor de landbouw maar staat niet los van de andere opgaven waar de landbouw voor staat. Gekozen is voor een integrale aanpak.
- Investeringsvouchers ten behoeve van fysieke maatregelen zowel op bedrijfs- en gebiedsniveau.
- Kennis ophalen, ontwikkelen en delen via de Zoetwater Academie van HZ University of Applied Sciences.
- Taskforce Governance van GovernEUR, experts geven advies op het gebied van nieuwe manieren van samenwerken en geven oplossingen voor bestuurlijke en beleidsmatige belemmeringen gedurende het proces.
De onderdelen Zoetwater Academie en Taskforce Governance zijn faciliterend aan de werkzaamheden in de broedplaats. Samen met de onderwijspartners, HZ University of Applied Sciences, HAS Hogeschool en Erasmus Universiteit wordt de verbinding gelegd met studentenopdrachten en –onderzoek.
Schouwen-Duiveland heeft een regenwateroverschot in de winterperiode. Een groot deel van het overtollig regenwater wordt echter nog te weinig benut om de zoetwatervoorraad aan te vullen en wordt afgevoerd naar zee. De uitdaging is dan ook om de zoetwaterbeschikbaarheid te vergroten door overtollig regenwater langer vast te houden op het eiland en het beschikbare water slimmer te benutten. We zetten via deze lijnen in op een 'lange termijn adaptieve strategie' voor de zoetwatervoorziening:
- Meer gedetailleerd systeembegrip van het bodem- en watersysteem en specifieke uitdagingen van ondernemers/landgebruik binnen de verschillende deelgebieden. Kennis is beschikbaar binnen en buiten het Living Lab Schouwen-Duiveland:
- Een 4e jaars studente Geo Media & Design van de HAS Hogeschool heeft samen met twee medestudenten een Kennisbank bodem- en watersysteem Schouwen-Duiveland opgezet.
- Binnen Proeftuin Zeeland (onderdeel van het Programma Zuidwestelijke Delta is Zeeuwsbreed al veel onderzocht op het gebied van zoetwaterbeschikbaarheid, Raadpleeg deze onderzoeken en pilots.
- In het project GO-FRESH (Geohydrological Opportunities
Fresh Water supply) wordt onderzocht in hoeverre lokale maatregelen de zoetwaterbeschikbaarheid voor landbouw kunnen vergroten in gebieden waar geen zoet water vanuit het hoofdwatersysteem kan worden geleverd. In deze gebieden wordt zoet water in de ondergrond opgeslagen tijdens perioden van wateroverschot en gebruikt in droge perioden, resultaten van dit onderzoek te raadplegen via Deltares en een semantische wiki die ontwikkeld is door studenten watertechnologie van de HZ University of Applied Sciences
- Per deelgebied een strategie ontwikkelen: door aanpassen en koppelen van oplossingen die geschikt zijn voor specifieke condities van Schouwen-Duiveland. We werken hiervoor aan de volgende projecten:
- proces Fieldlabs, onderdeel van Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland.
- pilots toepassen afgekoppeld hemelwater voor het landelijk gebied.
- project opschalen zoetwateropslag in de bodem (Subsidie Samenwerken voor Zoetwateropslag), onderdeel van de Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland.
- Innovaties en adviezen rond governance: ontwikkelen van financiële, juridisch-planologische en governance oplossingen om tot grootschalige implementatie te komen, in samenwerking met GovernEUR.