Fieldlabs Zoet Water, lessen tot nu

In het project Fieldlabs Zoet Water werken boeren, natuurbeheerders, het waterschap en gemeente samen aan een plan voor een klimaatrobuust watersysteem. Een belangrijk doel daarbij is om ook te leren van het proces en lessen te trekken voor beleid en uitvoering van de opgaven die spelen in het landelijk gebied. Het eerste fieldlab in Brouwershaven-Zonnemaire loopt al wat langer en start dit najaar met de uitvoeringsfase. Het fieldlab in Burghsluis start met de planfase. Welke lessen kunnen we trekken uit de eerste twee fieldlabs?

Spelregels van het bodem- en watersysteem
De eerste ervaringen in het fieldlab laten zien dat het belangrijk is allereerst het bodem- en watersysteem goed te leren begrijpen. De “spelregels van het systeem” worden in kaart gebracht. Door gebiedskennis van de boeren samen te brengen met zowel de ervaring van het waterschap als de kennis van experts ontstaat een goed beeld van de knelpunten en mogelijkheden om zoet water te sparen. Soms is het ook nodig om met veldmetingen of kleine experimenten de werking van het systeem te testen en de meest kansrijke maatregelen te bepalen. Een plankje in de sloot om te testen of de watergang zoet kan worden, kan dan al snel volstaan.

Waterbehoefte, ideeën en verwachtingen
Een tweede belangrijke les is dat de waterbehoefte per onderneming behoorlijk kan verschillen. De kleine verschillen in maaiveldhoogte, bodemopbouw van de percelen en de bedrijfsvoering zijn sterk bepalend voor de risico’s van droogte en wateroverlast, en de daaraan gekoppelde waterbehoefte per ondernemer. Door samen deze verschillende behoeftes en ideeën te bespreken, wordt bijgedragen aan het succes van de uitvoering van de maatregelen. Ook raken betrokkenen beter op de hoogte van elkaars verwachtingen in dit proces, wat meehelpt in de samenwerking en voor het draagvlak voor de maatregelen.

Meer sturingsmogelijkheden en afstemming
Zoet water vasthouden en bergen zonder dat wateroverlast toeneemt vraagt om ‘finetunen’ van maatregelen op het niveau van de bodem, de drainage van het perceel, de secundaire sloten en het peilbeheer. Door water vast te houden in het secundaire systeem krijgen de boeren meer sturingsmogelijkheden door het seizoen heen. Het waterschap kan meesturen met het polderpeil door het peil laag te houden wanneer de afvoer op orde moet zijn. Wanneer de risico’s wat kleiner zijn, bijvoorbeeld in de wintermaanden of tijdens het groeiseizoen, kan het waterpeil worden opgezet. Dit vraagt om  veel meer afstemming tussen de boeren onderling, afstemming met het waterschap en ook om een continue evaluatie van het peilbeheer.
De fieldlabs laten vooral zien dat het om maatwerk gaat per gebied, daar ligt nog een uitdaging voor het beleid van de betrokken overheden en de bestaande aanpak van het waterschap.

Nieuwe ontwikkelingen en vooruit kijken
Het fieldlab Brouwershaven-Zonnemaire gaat van start met de uitvoering van een stuwtjesplan. Eind november gaven de agrarische ondernemers die hiermee gezamenlijk aan de slag gaan hiervoor groen licht. In de hoger gelegen delen van het gebied worden waterconserveringsstuwen geplaatst waarmee zoet water kan worden vastgehouden. Er wordt nu gewerkt aan de voorbereiding van de uitvoering.

Het fieldlab Burghsluis begint de planfase met onderzoek of het zoete kwelwater uit de duinrand in de polders langer kan worden vastgehouden door het aanbrengen van stuwen en het aanpassen van de peilgebieden. En samen met het waterschap wordt onderzocht of het effluent van de rioolwaterzuivering Westerschouwen kan worden benut voor de landbouw. Een uitdaging hierbij zijn de nieuwe strengere normen die vanaf volgend jaar gelden.

Voor het gebied Dijkwater wordt samen met Staatsbosbeheer een verkenning gedaan naar de kansen om van dit gebied een zoetwaterbuffer voor de natuur en de omringende landbouwgebieden te maken.