Rond de 100 deelnemers bezochten op 23 januari het symposium 'Vijf jaar Living Lab Schouwen-Duiveland: de beweging voortzetten’ in de Museumbrasserie van het Watersnoodmuseum. Op het programma stond het delen van de resultaten uit de projecten van de Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland en hoe we met deze kennis en ervaringen vervolgstappen kunnen zetten in het living lab. Hoe kunnen we voortbouwen op de resultaten en inzichten van vijf jaar living lab en beter meebewegen met verdroging én vernatting? Wat is daarvoor nodig en met welke ontwikkelingen moeten we rekening houden?
De keynote sprekers gaven vanuit hun expertise en rol hun visie op klimaat- en zoetwateruitdagingen en hoe daarop in te spelen. Plenair en in break-out sessies gingen de aanwezigen in gesprek over uitdagingen op zoetwatergebied. Joep Stassen zorgde als dagvoorzitter dat alles prettig en soepel verliep. We kijken terug op een mooi en actief symposium waar richtingen en ideeën voor het vervolg naar voren zijn gebracht.
De presentaties van de sprekers en sessiebegeleiders staan in de bibliotheek van het Living Lab.
Keynote sprekers
Lilian van den Aarsen, directeur Staf Deltacommissaris, schetste vanuit het Deltaprogramma de grote lijnen voor de komende jaren, zij ging in op de drie opgaven binnen dit programma: waterveiligheid (voldoen aan de normen), zoetwater (weerbaar tegen watertekort) en ruimtelijke adaptatie (klimaatbestendige inrichting). De herijking van het programma staat voor 2026 op het programma. De waterverdeling wordt onhoudbaar, afwegingen schuren (‘het waterlek’). Voor de kennisagenda zoetwater is de verbinding tussen rijk en regio belangrijk. Hoe verbinden we landelijke met regionale opgaven en zorgen we ervoor dat de regio of streek bij het rijk aangeeft wat er nodig is.
Business as unusual
Jannemarie de Jonge, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving en partner bij Wing, hield een inspirerend pleidooi voor denken langs lange lijnen, het zetten van betekenisvolle stappen over sectorgrenzen heen en voortbouwen op de talenten van het landschap. Voortdurende verandering is een gegeven. Elke generatie heeft zijn eigen opgaven.
We moeten flexibel blijven en zorgen dat we daarin kunnen variëren. Wat helpt bij transities? Onze gids is het levende bodem- en watersysteem. We kunnen meebewegen met natuurlijke processen, waarbij de techniek ondersteunt. Hierbij moet je rekening houden met het DNA van het gebied en denken in nu, morgen en later. Veel op het gebied van verandering en leren in de praktijk, vraagt ook gewoon tijd.
Wat blijven we doen?
Uit de break-out sessies en de reflectie met sprekers en de zaal kwam naar voren waarmee we willen doorgaan: we blijven meten en leren, monitoren, kansen en ruimte bieden voor experimenteren met pilots en testen in de praktijk, verbeteren van de bodem, het landschap als spons laten werken, het kennisnetwerk behouden, doorgaan met kennis uitwisselen en delen, communiceren over de activiteiten, ervaringen en nieuw ontwikkelde kennis en het opschalen en versnellen van beproefde oplossingen.
Wat is genoemd voor het vervolg?
Een greep uit de genoemde ideeën voor vervolg en verbreding: regelluwe zones, gebiedsfonds, risicofonds voor opvangen van tegenvallers in experimenten, leren ‘van binnen naar buiten’ en andersom, zorgen voor de verbinding van theorie en praktijk, breed opschalingsconsortium, uitwerken huidige kennis in kleine gebieden, link met waterkwaliteit en jongeren meer betrekken. Bestuurlijke samenwerking is een duidelijk doel en dit goed organiseren. Er is gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en lef nodig om zoetwaterinnovaties blijvend te ondersteunen. Zorg voor ambassadeurs van het living lab uit het werkveld. Kennis en ervaring van Living Labs uitwisselen tussen de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden. Breder kijken naar alle opgaven in samenhang: stikstof, natuur, landbouw. Denk ook aan het versterken van de biodiversiteit, dit is ook van belang voor de landbouw. En aandacht hebben voor de acceptatie van veranderingen.
Veel dank aan alle aanwezigen voor de inzichten, perspectieven en inspiratie.
De bijeenkomst werd in een prachtige tekening door Steven Bouwens samengevat.
Lees van linksboven naar rechts en eindig rechtsbeneden (lees in een Z).
