Het gebied tussen Zierikzee en Bruinisse is veelzijdig en prachtig. Meerdere uitdagingen stellen hier de leefbaarheid van mens en natuur op de proef. Daarom werken we in de gebiedscoalitie met de beschikbare kennis aan het ontwikkelen van nieuwe ideeën en initiatieven die de leefbaarheid van de Oosterschelde en het eiland Schouwen-Duiveland versterken. Dat doen we door mensen en organisaties, van bewoners, buren, beheerders, experts tot bestuurders, met elkaar en met het gebied te verbinden.
Gebiedscoalitie Zierikzee-Bruinisse werkt aan vier werksporen tegelijkertijd en verderop worden deze toegelicht:
• De Levende dijk Ouwerkerk, innovatiezone voor natuurinclusieve waterveiligheid
• Slikken en schorren van Viane, kansen voor versterkende maatregelen
• Kreken Ouwerkerk-Oosterschelde, kansen voor versterking beleving en kwaliteit
• Zoetwater (behouden) – zout scheiden achter de dijk, kansrijke maatregelen
Het kernteam van de KennisCommunity Oosterschelde begeleidt het feitenonderzoek dat nu door meerdere partijen gezamenlijk wordt uitgevoerd en ook het ontwerpend onderzoek dat complexe ruimtelijke problemen integraal en creatief benadert. De gebiedscoalitie kent zo’n 15 -20 deelnemers. Er vinden veldbezoeken plaats, 1 op 1 gesprekken, werksessies en digitaal overleg. De aanpak is uitnodigend, gericht op mede-eigenaarschap en wil ruimte scheppen voor verbeelding en oplossingen.
Eind 2023 / begin 2024 ligt er voor elk spoor een bouwsteen met een uitwerking van een concept dat een aansprekend voorbeeld kan zijn voor de invulling van een klimaat adaptief waterkerend landschap tussen Zierikzee en Bruinisse. In elke bouwsteen wordt beschreven: aanleiding, idee, onderbouwing, illustraties, wie meedoen, locatie(s), kosteninschatting, financieringsopties en tot besluit volgt er een advies.
De Levende dijk Ouwerkerk | innovatiezone voor natuurinclusieve waterveiligheid
Hoe kunnen bij dijkversterkingen waterveiligheid en natuur hand in hand gaan? Veel concepten zijn in ontwikkeling maar nog weinig worden er toegepast. Testlocaties onder echte condities kunnen belangrijke inzichten geven en toepassing stimuleren. Traditionele ‘harde’ dijkversterkingen brengen steeds vaker grote uitdagingen met zich mee in het licht van biodiversiteit- en klimaatdoelen. Daarom is het idee ruimte in te richten voor het tonen en testen van drie tot zes alternatieve natuurinclusieve concepten voor dijkbekledingen (van top tot teen). Denk daarbij aan bloemrijk gras, eco-basins en kunstmatige riffen. We willen een testplek bieden voor dijkbekledingen met meerwaarde voor de kwetsbare natuur van de Oosterschelde, waterveiligheid, recreatie en ondernemerschap. Mogelijk is de kustzone voor het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk hiervoor een geschikte locatie. Samen met het waterschap Scheldestromen en andere partners wordt een opzet uitgewerkt.
Slikken en schorren van Viane | kansen voor versterkende maatregelen
De slikken van Viane liggen nog relatief hoog maar het hele gebied erodeert. Erosie wordt veroorzaakt doordat zand in transport gaat door golven en dan door getijstroming naar de diepere geulen verdwijnt. Door zeespiegelstijging zal het gebied verder eroderen en verdrinken. Dit heeft gevolgen voor de bestaande natuur, veel vogels zijn afhankelijk van het gebied om te kunnen foerageren, maar ook de sterkte van de waterkering wordt voor een deel bepaald door het voorland. Veel is nog onbekend over waarom een schor verdwijnt of onder welke omstandigheden een schor weer kan terugkomen.
Zandsuppleties bleken elders in de Oosterschelde effectief om de erosie door zandhonger tegen te gaan. Samen met experts van het waterschap, Rijkswaterstaat en Wageningen Marine Research en stichting Anemoon is een workshop gehouden om te bespreken wat nodig is om de slikken en schorren te behouden. Voor de slikken van Viane zou een suppletie ook gecombineerd kunnen worden met erosiebescherming door kunstmatige structuren als ook door ‘building with nature-oplossingen’ met oesters, rijshouten dammen (gemaakt van wilgentenen) en bijvoorbeeld zeegras.
Waterschap Scheldestromen bracht in beeld wat het effect is van een verdwijnend voorland op de waterveiligheid. Het effect van erosie van het voorland op de benodigde dijkhoogte is gering (ca. 5-10 cm extra hoogte) maar kan, in combinatie met zeespiegelstijging toch net het verschil maken tussen wel of niet versterken van de waterkering. Het behouden van de slikken is daarom belangrijk.
Kreken Ouwerkerk-Oosterschelde | kansen voor versterking beleving en kwaliteit
Met name de oostkant van het krekengebied kent waterkwaliteitsproblemen. Geadviseerd wordt van april t/m oktober niet te zwemmen, terwijl het een recreatie- en natuurgebied is. Gezamenlijke inzet is te begrijpen wat nodig is voor een gezonde waterkwaliteit en met elkaar oplossingen te ontwikkelen die op brede steun die kunnen rekenen en gerealiseerd kunnen worden. Verder wordt gewerkt aan een Speurpad van Zoet naar Zout voor jongere kinderen om de kreken op spelende wijze te beleven en leren kennen. Kinderen kunnen vanaf het begin van de zomer een tas ophalen met de route, proefjes en vragen. Gestart wordt met twee uitgiftepunten bij ondernemers uit het gebied. Door een van de ondernemers is een mooi logo in de vorm van een ijsvogel ontworpen.
Tussen het gemaal en het haventje van Viane liggen veel kansen om de recreatieve waarde van de waterkeringzone te vergroten. De Klein Beijerenpolder is een bijzonder vogelgebied. Het ontbreekt momenteel aan voorzieningen als een uitkijkpunt en parkeergelegenheid voor fiets en auto. De polder staat deels onder water en fungeert als hoogwatervluchtplaats en broedplek. Voor typische deltavogels heeft de polder een belangrijke functie en is onlosmakelijk verbonden met de Oosterschelde voor het foerageren. Onderzocht wordt het idee voor een goede fietsbereikbaarheid en een vogelkijkpunt met informatie over de vogels en hun leefgebied.
Op 10 mei werd een excursie voor de deelnemers aan de gebiedscoalitie georganiseerd onder leiding van Wilco Jacobusse, coördinator communicatie en educatie van Nationaal Park Oosterschelde. Op drie plekken langs de oevers van de Oosterschelde werd bekeken wat er leeft en broedt. Word je gewezen op wat er te zien is, dan ervaar je zoveel meer. Er zijn soorten met unieke eigenschappen aangepast om te leven of op krachten te komen in die smalle zone aan de oevers van de Oosterschelde tussen water, strand, schor en dijk.
Zoetwater (behouden) – zout scheiden achter de dijk | kansrijke maatregelen
Verdroging en verzilting van landbouwgronden is op het eiland Schouwen-Duiveland een actueel thema. Een hogere gemiddelde waterstand op de Oosterschelde zorgt voor een hogere grondwaterdruk achter de dijk en dat kan gevolgen hebben voor verzilting en een hogere grondwaterstand. Hoe dit precies op perceelniveau doorwerkt is nog niet onderzocht en ook is nog niet duidelijk of een hoog voorland (zoals de slikken van Viane) helpt om verzilting tegen te gaan. De Zuidwestelijke Delta heeft budget beschikbaar gesteld om hier onderzoek naar te doen. Samen met het adviesbureau Deltares wordt onderzocht wat de effecten van de zeespiegelstijging zijn op de grondwaterstanden en verzilting van gronden direct achter de dijk. In samenwerking met de perceeleigenaren en een agrarisch adviseur wordt onderzocht hoe deze nieuwe situatie kan doorwerken op de bedrijfsvoering, de opbrengstontwikkeling van de deze gronden en welke maatregelen passen om verzilting tegen te gaan.
Met drie tot vijf ondernemers tussen Zierikzee en Bruinisse willen we aan de slag met gezamenlijk feitenonderzoek, waarbij gekeken wordt naar de samenhang tussen binnen- en buitendijks. Aan de hand van ontwerpend onderzoek komen er kaarten met dwarsdoorsneden. Gewerkt wordt met een fictieve zeespiegelstijging van 1 meter en we kijken een periode van 1 tot 2 generaties vooruit (2050).
