In het gebied rond het natuurgebied Dijkwater is in de periode van 2023 – 2025 onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de zoetwaterbeschikbaarheid te vergroten. Het landbouwgebied rond het Dijkwater heeft te maken met risico op droogte en verziltende watergangen waardoor beregenen niet mogelijk is, daarnaast verdroogt ook de natuur.
Samen met boeren, het waterschap en de beheerder van het natuurgebied Staatsbosbeheer zijn de knelpunten in het gebied onderzocht en is een visie opgesteld met mogelijke maatregelen. Inmiddels is het onderzoek afgerond en er is een werkboek opgeleverd met daarin de resultaten en voorstellen. In dit werkboek zijn veldmetingen, bodemonderzoek en gebiedsgesprekken samengebracht in een werkkaart met korte termijn maatregelen en een ambitiekaart voor de langere termijn.
Het eindrapport van het fieldlab Dijkwater is te downloaden op de bibliotheekpagina (bij fieldlabs zoet water).
Landschap als spons
In eerste instantie is onderzocht of het natuurgebied Dijkwater benut kon worden als bron van zoetwater voor de landbouw, maar als snel bleek dat het Dijkwater te zout is om als bron te gebruiken. De diepe oostelijke plas is te zout en ook de westelijke plas is nu ongeschikt als bron.
Wel is in de laatste het peil 20 cm opgezet, met een beoogd positief effect op de zoetwaterlens in de bodem en de verdrogende natuur. Voor de landbouw is het meest kansrijk het zoete water vast te houden in het gebied. Het landschap kan dan meer als spons fungeren.
Water vasthouden en drainage aanpassen
Om deze aanpak verder te onderzoeken zijn gedetailleerde metingen gedaan naar het zoutgehalte in de watergangen en is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de bodemstructuur te verbeteren. Uit deze onderzoeken bleek dat er in het gebied nog best hier en daar zoete watergangen voorkomen die geschikt zijn om het water vast te houden, met bijvoorbeeld waterconserveringsstuwen.
Sommige sloten zijn behoorlijk diep waardoor de sloten zoute kwel aantrekken en tijdens droge perioden het grondwater in het perceel blijven onttrekken. Door de sloten een stuk te verondiepen en het waterpeil wat op te stuwen, neemt het risico op droogte in het perceel af. Dit werkt het beste als ook de drainage in het perceel zo wordt ingericht dat het water tijdens droge perioden langer wordt vastgehouden, door bijvoorbeeld nauwere maar hogere drainage of peilgestuurde drainage aan te leggen.
Een van de boeren die aan de proeven mee wil gaan doen is Peter van der Wekken. In een diep gelegen sloot langs een van zijn percelen kan met stuwtjes water opgevangen worden. Hij zegt hierover: “Het idee is in theorie heel aardig en ik ben er best positief over. Maar ik heb er ook wat bedenkingen bij want hoeveel water vang je er in de winter mee op, wat merk je van het behoorlijk zoute water dat op kwelt in de sloot en gaan we effecten van de maatregelen in de opbrengsten terugzien?” Over dit soort zaken kunnen we meer te weten komen door het in de praktijk te testen.
Kansen voor groenblauwe dooradering
Het onderzoek van bureau Zijaanzicht heeft laten zien dat er veel kansen zijn om de groen-blauwe dooradering rond het natuurgebied Dijkwater te versterken. Hiermee kan zowel de sponswerking als de biodiversiteit van het gebied worden vergroot. Groen-blauwe dooradering is een netwerk van ‘kleine’ natuur- en landschapselementen die de verbinding vormen tussen natuurgebieden en het agrarisch cultuurlandschap. Het gaat daarbij om bijvoorbeeld kruidenrijke bermen, natuurvriendelijke oevers, hagen, poelen en akkerranden.
De landschapselementen dragen bij aan verschillende doelen zoals het vergroten van de biodiversiteit, natuurlijke plaagdierbestrijding, waterberging en verbeteren van de waterkwaliteit en leveren een stukje verdiencapaciteit voor de ondernemers, voor zover op hun gronden. De ambitiekaart toont de mogelijkheden om maatregelen voor zoetwater te combineren met maatregelen om de biodiversiteit te vergroten.
Lees meer over de ambitiekaart (hiernaast opgenomen) in hoofdstuk 5 van het eindrapport Dijkwater.
Hoe nu verder?
In overleg met de ondernemers is voor twee kansrijke plekken een voorstel voor een proef uitgewerkt om het zoete water te stuwen (en het wachten is nu op financiering om deze maatregelen uit te voeren). Momenteel wordt gezocht naar mogelijkheden om deze maatregelen te financieren. Voor de voorstellen voor groen-blauwe dooradering is vooralsnog geen zicht op uitvoering. De gescheiden geldstromen voor natuur en landbouw sluiten niet goed aan bij de integrale benadering van de ambitiekaart. Verder blijft fieldlab Dijkwater onderdeel van Living Lab Schouwen-Duiveland. Voor agrarisch ondernemers komt er een nieuwe voucherregeling voor maatregelen op gebied van water, bodem en groen. Het uitvoeren van verschillende individuele maatregelen telt allemaal bij elkaar op.
Dit project is een onderdeel van de Broedplaats Zoet Water Schouwen-Duiveland. Het is mogelijk gemaakt met steun van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland Zuidwestelijke Delta (IBP-VP-ZWD) en subsidie van provincie Zeeland.
